Tê giác xám vs Thiên nga đen: Hiểu về khủng hoảng thị trường trong Giao dịch tiền điện tử

Định nghĩa những điều không thể đoán trước và bị bỏ qua

Trong các thị trường tài chính—cả thị trường truyền thống và tiền điện tử—nhà đầu tư thường gặp hai khái niệm rủi ro quan trọng: "thiên nga đen" và "tê giác xám." Những thuật ngữ này đại diện cho hai loại rủi ro thị trường hoàn toàn khác nhau mà các thương nhân phải hiểu để điều hướng hiệu quả trong các điều kiện biến động.

Lý thuyết Thiên nga Đen: Hiếm và Khó dự đoán

Khái niệm "thiên nga đen" được giới thiệu bởi Nassim Nicholas Taleb trong cuốn sách cùng tên có ảnh hưởng của ông. Các sự kiện thiên nga đen có ba đặc điểm chính:

1. Chúng cực kỳ hiếm và khó đoán.
2. Chúng mang lại tác động lớn, lan tỏa rộng rãi
3. Chúng được biện minh sau sự kiện, mặc dù chúng không thể đoán trước.

Như Taleb giải thích: "Trong văn hóa của chúng ta, việc dự đoán một con thiên nga đen là không thể, nhưng việc xác nhận một con thì là không thể tránh khỏi."

Các mô hình rủi ro truyền thống không thể nắm bắt những sự kiện này chính xác vì chúng dựa vào dữ liệu lịch sử, trong khi những thiên nga đen đại diện cho những sự kiện chưa từng có. Tác giả nhấn mạnh rằng giả định về sự an toàn trong tương lai dựa trên kinh nghiệm trong quá khứ là một sai lầm logic nguy hiểm. Đặc biệt trong các thị trường tiền điện tử, nơi mà sự biến động là cố hữu, khái niệm này trở nên đặc biệt quan trọng.

"Trong thế giới thực, hầu hết các sự thay đổi là phi tuyến tính và không mượt mà," Taleb lưu ý, thách thức trí thức thông thường của các mô hình kinh tế truyền thống. Ông thậm chí còn gợi ý một cách khiêu khích: "Nếu bạn nghe một nhà kinh tế 'nổi tiếng' sử dụng các từ 'cân bằng' hoặc 'phân phối chuẩn', đừng tranh cãi với ông ấy; hãy phớt lờ ông ấy, hoặc thử nhét một con chuột vào áo ông ấy."

Tại sao "Thiên nga đen"?

Thuật ngữ này bắt nguồn từ niềm tin lịch sử trong giới châu Âu rằng tất cả thiên nga đều có màu trắng—biến "thiên nga đen" thành một phép ẩn dụ cho điều gì đó không thể xảy ra. Khi thiên nga đen cuối cùng được phát hiện ở Úc, điều này đã lật tẩy những niềm tin đã được thiết lập và trở thành phép ẩn dụ hoàn hảo cho những sự kiện khó lường làm tan vỡ các mô hình hiện tại.

Hình ảnh trực quan của thiên nga đen—hiếm có và nổi bật—truyền đạt hiệu quả khái niệm về những sự kiện chưa từng thấy, đột ngột xảy ra làm cho thị trường bất ngờ.

Sự kiện Thiên Nga Đen trong Thị Trường Tiền Điện Tử

Hệ sinh thái tiền điện tử đã trải qua một số sự kiện thiên nga đen đáng kể:

12 tháng 3 năm 2020: Sự sụp đổ thị trường COVID-19

Khi đại dịch COVID-19 bắt đầu lan rộng trên toàn cầu, các thị trường tiền điện tử đã trải qua hai đợt sụt giảm thảm khốc chỉ trong vòng 13 giờ. Đợt giảm đầu tiên chứng kiến giá giảm khoảng 25%, trong khi đợt giảm thứ hai đã đưa Bitcoin xuống dưới 4.000 USD chỉ trong vài phút—đánh dấu mức giảm trong một ngày lớn nhất trong bảy năm. Các nhà phân tích sau đó mô tả điều này là một "sự sụp đổ hệ thống" mà ít người dự đoán được.

Ngày 18 tháng 5 năm 2021: Cuộc truy quét tiền điện tử của Trung Quốc

Khi ba hiệp hội tài chính lớn của Trung Quốc cùng nhau phát hành một tuyên bố cấm tất cả các hoạt động kinh doanh liên quan đến tiền điện tử, thị trường đã phản ứng mạnh mẽ. Thị trường tiền điện tử đã trải qua một khoản lỗ kỷ lục hàng ngày là 13,591 đô la, với các đợt thanh lý vượt quá $9 tỷ. Giá trị của Bitcoin đã giảm hơn 50% trong vòng bảy ngày. Mặc dù Trung Quốc trước đó đã có lập trường thận trọng đối với tiền điện tử, nhưng mức độ nghiêm trọng và thời điểm của hành động quy định này khiến nhiều nhà giao dịch không chuẩn bị.

Mối Quan Hệ Đang Phát Triển Của Taleb Với Tiền Điện Tử

Thú vị là, chính Taleb đã có một mối quan hệ phức tạp với tiền điện tử. Vào năm 2018, ông đã nhìn nhận Bitcoin một cách tích cực, cho rằng nó có thể hoạt động như "một chính sách bảo hiểm" chống lại sự độc quyền của chính phủ đối với tiền tệ.

Tuy nhiên, đến năm 2021, quan điểm của Taleb đã thay đổi một cách đáng kể. Cựu người ủng hộ Bitcoin bắt đầu chỉ trích loại tiền điện tử này, cho rằng nó thiếu khả năng phòng ngừa lạm phát và mô tả nó là "một kế hoạch Ponzi công khai" và "một trò chơi của kẻ ngốc."

Những con tê giác xám: Mối đe dọa rõ ràng nhưng bị bỏ qua

Trong khi thiên nga đen đại diện cho những cú sốc không thể đoán trước, "tê giác xám" đại diện cho một loại rủi ro thị trường hoàn toàn khác. Thuật ngữ này được nhà phân tích rủi ro Michele Wucker đặt ra và đề cập đến những mối nguy rõ ràng, có xác suất cao mà vẫn bị bỏ qua cho đến khi chúng trở thành khủng hoảng.

Không giống như thiên nga đen, tê giác xám có thể nhìn thấy rõ ràng trước khi chúng gây ra thiệt hại. Chúng đại diện cho những rủi ro mà các thành viên thị trường có thể thấy đang đến gần nhưng thường chọn cách phớt lờ hoặc hoãn giải quyết—thường là do những thiên kiến tâm lý, quán tính của tổ chức, hoặc sự tê liệt trong quyết định.

Như Wucker cảnh báo: "Càng trì hoãn lâu, cơ hội cho con tê giác xám tích lũy động lực và tấn công với sức tàn phá lớn hơn trước càng nhiều."

Sự phân biệt chính giữa tê giác xám và thiên nga đen nằm ở khả năng dự đoán và tần suất. Tê giác xám là những rủi ro có thể dự đoán được ẩn nấp ngay trước mắt, trong khi thiên nga đen là những sự kiện hiếm hoi và không thể dự đoán.

Tại sao "Grey Rhino"?

Wucker đã chọn phép ẩn dụ này vì tê giác mạnh mẽ, rõ ràng và đáng sợ - nhưng mọi người thường phớt lờ chúng cho đến khi quá muộn. Khác với thiên nga đen vô hình, tê giác xám thì rõ ràng nhưng bị bỏ qua do những yếu tố như thiên kiến nhận thức, yêu cầu quyết định khó khăn hoặc chỉ đơn giản là sự phân tâm.

Vấn Đề Tê Giác Xám Của Tiền Điện Tử

Wucker đã tự lưu ý rằng thị trường tiền điện tử là một ví dụ xuất sắc về động lực con tê giác xám. Cách mà các cá nhân phân loại rủi ro tiền điện tử chủ yếu phụ thuộc vào quan điểm của họ:

• Đối với những người xây dựng ngành, các tổ chức tài chính truyền thống có thể đại diện cho nhiều rủi ro hơn so với tài chính phi tập trung.
• Đối với các ngân hàng trung ương, việc chấp nhận tiền điện tử đe dọa kiểm soát tiền tệ
• Đối với các nhà đầu tư lạc quan, việc không đầu tư có thể có vẻ rủi ro
• Đối với những người hoài nghi, việc đầu tư vào tiền điện tử đại diện cho rủi ro thực sự

Các sự cố Grey Rhino trong tiền điện tử

Sụp đổ Terra (LUNA): Tháng 5 năm 2022

Stablecoin thuật toán UST từ Terra đã trải qua một sự tách rời thảm khốc vào ngày 10 tháng 5 năm 2022. Điều này đã kích hoạt một vòng xoáy chết chóc, nơi người dùng hoảng loạn đã đốt UST để đúc các mã thông báo LUNA, những mã này ngay lập tức được bán ra thị trường. Giá trị của LUNA đã sụp đổ gần như bằng không, gây ra những tổn thất khổng lồ cho người dùng, các nhà đầu tư lớn và các công ty đầu tư mạo hiểm tiền điện tử.

Nhiều nhà phân tích lập luận rằng sự sụp đổ của LUNA đại diện cho một con tê giác xám điển hình. Các dấu hiệu cảnh báo đã xuất hiện trong nhiều tháng, với những người chỉ trích đặt câu hỏi về tính bền vững của cơ chế tiền tệ kép Luna-UST và Giao thức Anchor thúc đẩy việc áp dụng UST. Những cơ chế này đã bị chỉ trích rộng rãi là có khả năng không bền vững.

Người đồng sáng lập MakerDAO, Rune Christensen, đã rõ ràng cảnh báo các thị trường vào tháng 1 năm 2022:

"Xin lưu ý rằng UST và MIM thực sự là các mô hình Ponzi, và tôi tôn trọng điều đó. Bạn chắc chắn có thể kiếm được rất nhiều tiền từ chúng, nhưng chúng không được xây dựng cho tính linh hoạt cung và sẽ trở lại con số không khi thị trường rút tiền ra."

"Bây giờ hãy ngừng lừa dối người dùng rằng bạn ổn định trong dài hạn, và cho phép những người dùng theo đuổi sự ổn định lâu dài rút lui và cung cấp cho họ thanh khoản."

Chuyển đổi PoW sang PoS của Ethereum: Tháng 9 năm 2022

Sự chuyển đổi của Ethereum từ proof-of-work (PoW) sang proof-of-stake (PoS) vào ngày 15 tháng 9 năm 2022 đã đại diện cho một sự kiện tê giác xám khác. Mặc dù đã có nhiều năm thông báo trước, nhiều thợ mỏ đã không chuẩn bị đầy đủ cho sự thay đổi cơ bản này. Khi quá trình hợp nhất cuối cùng hoàn tất, những thợ mỏ chưa rời khỏi đã bị bỏ lại với thiết bị khai thác bị mất giá.

Hôm nay, chưa đến 2% trong số các thợ mỏ card đồ họa Ethereum trước đây vẫn tiếp tục vật lộn để khai thác các đồng tiền thay thế. Tình huống này minh họa cho một con tê giác xám trong lĩnh vực khai thác mỏ—một rủi ro rất rõ ràng mà nhiều người chọn cách phớt lờ, tin rằng việc triển khai vẫn còn xa vời hoặc rằng các giải pháp thay thế sẽ xuất hiện.

Chiến lược Quản lý Rủi ro cho Nhà giao dịch Crypto

Hiểu được sự khác biệt giữa thiên nga đen và tê giác xám có thể cải thiện đáng kể các phương pháp quản lý rủi ro:

Cho các sự kiện Thiên nga Đen:

• Duy trì dự trữ chiến lược trên nhiều tài sản khác nhau
• Đặt lệnh dừng lỗ tự động để hạn chế rủi ro giảm giá
• Tránh sử dụng đòn bẩy quá mức có thể làm tăng cường các biến động thị trường bất ngờ
• Cân nhắc các chiến lược bảo hiểm danh mục đầu tư trong các giai đoạn biến động thấp

Đối với các sự kiện Grey Rhino:

• Phát triển việc giám sát hệ thống các tín hiệu cảnh báo sớm
• Tạo kế hoạch ứng phó trước khi khủng hoảng xảy ra
• Thực hiện các điều chỉnh vị trí dần dần thay vì các phản ứng hoảng loạn
• Nghiên cứu các mô hình lịch sử của các điều kiện thị trường tương tự

Bằng cách nhận diện những loại rủi ro khác nhau này, các nhà giao dịch tiền điện tử có thể phát triển các chiến lược vững chắc hơn, xem xét cả những con thiên nga đen khó lường và những con tê giác xám có thể dự đoán được—nhưng thường bị phớt lờ—để định hình kết quả thị trường.