Norveç'in 2,1 Trilyon Dolarlık Varlık Fonu Etik Konseyini Dondurdu: Jeopolitik ve Finansın Kesişimi

Norveç beklenmedik bir hamle yaptı: egemen varlık fonunun etik konseyini dondurdu ve böylece Büyük Teknoloji şirketlerindeki devasa varlıklarını korumaya aldı. Amazon, Microsoft, Alphabet—sadece bu üçü fonun hisse senetlerinin %15’ini oluşturuyor.

İşte yaşananlar.

Dondurmanın Gerçek Hikayesi

Norveç hükümeti gerekçe olarak “siyasal istikrarı” gösterdi, ancak işin aslı çok daha karmaşık. Temmuz ayında yayınlanan bir BM raporu, Amazon, Microsoft ve Alphabet’in, İsrail hükümetinin genelinde gözetim sistemlerini mümkün kılan bulut + yapay zeka altyapısı sağladığını iddia etti. Etik konsey bu şirketlerden çekilmeye hazırlanıyordu ki—bir anda—parlamento süreci durdurdu.

Hükümetin argümanı? Fonun birincil görevi getiri sağlamak, ahlaki yaptırım uygulamak değil. Eğer Norveç ABD’nin en büyük 5 teknoloji hissesini elden çıkarırsa, 2.1 trilyon dolarlık egemen varlık fonu dengesizleşir ve bu durum Norveç’in refah sistemini tehdit eder (ki bu sistem fonun yıllık gelirlerinin yaklaşık %25’ine dayanıyor).

Washington, Caterpillar’dan çekilmeyi de pek hoş karşılamadı. Norveç, Ağustos’ta Gazze’de kullanılan buldozerler nedeniyle CAT hisselerini sattıktan sonra, ABD’li yetkililer sessizce Amerikan şirketlerini hedef alan daha fazla muafiyetin diplomatik ilişkileri zora sokabileceği uyarısında bulundu.

Kimsenin Konuşmadığı İroni

Eski NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg (şimdi Norveç’in maliye bakanı) bu paradoksa bizzat dikkat çekti: Norveç, NATO’nun nükleer şemsiyesinin korumasına muhtaç ama kendi fonunun Boeing ve Lockheed Martin gibi nükleer silah üreticilerine yatırım yapmasını yasaklıyor.

Bu hamle, merkez sağ muhalefet partilerinin desteğiyle geçti, ancak sol partiler öfkeli. Eleştirmenler, Norveç’in sorumlu yatırımda küresel liderlik itibarını terk ettiğini savunuyor. Hükümet ise dondurmanın geçici olduğunu söylüyor—kapsamlı etik inceleme 2026’da tamamlanacak.

Anlamı Ne?

Bu bir dönüm noktası: bir süper gücün jeopolitik baskısı ile egemen varlık fonu etiğinin karşı karşıya gelmesi. Bu, büyük ve bağımsız fonların bile, büyük hükümetler devreye girdiğinde gerçek sınırlarla karşılaşabileceğini gösteriyor. Sonuç, diğer egemen fonların tartışmalı varlıklarını nasıl yöneteceğini yeniden şekillendirebilir.