Para nedir?

Giriş

Para, kesinlikle modern medeniyetin en önemli temellerinden biridir. Binlerce yıl boyunca, değeri ifade eden bir dil olarak işlev görmüş, bireyler arası ticareti teşvik etmiş ve emeğin değerini korumayı mümkün kılmıştır.

Genel olarak, para, yaygın olarak kabul edilen ürün veya hizmetlerin ödeme yöntemi olarak tanımlanır. Dünya toplumu, çok fazla çeşidi olduğu için hepsini sınıflandırmanın zor olduğu çeşitli para türleri üretmiştir.

Bu makalede, mal parası, temsili para ve yasal para arasında ayrım yapacağız.

Para Öncesi: Değiş Tokuş

Takas, ürün veya hizmetleri diğer ürün veya hizmetlerle değiştirme eylemidir. İlginç bir şekilde, bu yaşamın çeşitli sahnelerinde gözlemlenebilir. Bitki ve hayvan türleri, karşılıklı yarar sağlamak için örtük bir anlaşma - simbiyotik ilişki - kurarlar. Örneğin, sığır boynuzu akasya ağacı, karıncalara yiyecek ve barınak sağlar ve bunun karşılığında parazitlerden korunurlar. Zebra ve gergedan, ağaçkakanların ciltlerine yapışan keneleri yemesiyle keneleri ortadan kaldırır.

Elbette, insan değer değişimi yukarıdaki türlerden farklıdır ve daha karmaşıktır. Para ortaya çıkmadan çok önce, insanlar kendi ürünlerini başkalarının ürünleriyle değiştirebileceklerini anlamışlardı.

Bu etkileşim çok basit. Sen bir kaban tutuyorsun ve komşun bir elma tutuyor. O üşüyor ve senin karnın aç. Sen ona kabanını veriyorsun ve karşılığında 20 elma alıyorsun. Her iki taraf, sahip olduklarını değiştirerek istediklerini elde ediyor.

Üzgünüm ama her zaman bu kadar kolay olmuyor. Hala elma yemek istiyorsun ama komşunun yeni kabanı yıllarca giyilebilir. Gerçekten takas yapmak istediğinde, o istemeyebilir. Eğer elmayı benzinle takas etmek istiyorsa üzgünüm ama benzin istasyonu sahibi elmaya alerjisi var ve kabul etmiyor.

Bu fenomen ekonomide ihtiyaç eşleşmesi olarak adlandırılmaktadır. Karşı tarafın istediği bir şeye sahip olduğunuzda ve bunun tersi de geçerli olduğunda, takas işlevseldir. Bir taraf diğer tarafın malına ihtiyaç duymadığında, takas başarısız olur.

Ürün Para

Ürünler hammaddelerdir, ancak bir anlamda faydalıdırlar (içsel bir değere sahip oldukları da söylenebilir). Bu tanıma göre, ürünler altın, gümüş, bakır gibi metallerden, buğday, kahve, pirinç gibi tüketim mallarına kadar çeşitli şeyleri içerir.

Mamul parası, malları para olarak kullanmak demektir. Bugün yerel dükkanınızda petrol ile ödeme yapamazsınız, ancak tarihsel olarak yararlı hammaddelerin para olarak kullanıldığı sayısız örnek bulunmaktadır.

Örneğin, 1600'lü yıllarda tütün Virginia eyaletinde yasal para olarak ilan edilmiştir ve Nick Szabo'nun ünlü makalesi "Shelling Out: The Origins of Money"da ayrıntılı olarak açıklandığı gibi, Amerikan Yerlisi kabileleri, takas aracı olarak deniz kabukları (sünger kabuklarından yapılan boncuklar) kullanmıştır. Virginia'daki tütün gibi, bu ürün de onlarca yıl boyunca yasal para olarak kullanılmıştır.

Yüzeyde, eşya ticareti ile takas ekonomik faaliyetleri arasında pek bir fark yoktur. Bir kitabınız varsa ve bunu pirinç ile takas etmek istiyorsanız, daha önce tartıştığımız şeyle aynı şeyi yapmıyor musunuz?

Fonksiyonel olarak, emtia parası bir değişim aracı olarak işlev görür. Bu durumda, pirinç, ürünler ve hizmetler için bir ödeme yöntemi olarak yaygın bir şekilde kabul edilmesi beklenmektedir. Bu nedenle, karşılıklı değişim ekonomisinde diğer ürünler ve hizmetlerle takas etmekten farklı olarak, pirinç birçok işlemde cazip bir değişim aracı haline gelir.

Bu nedenle, bir kitabın değerini pirinçle hesaplama eğilimindesiniz. Pirinci almak, onu yemek için değil, diğer ürünlerle takas edebilmek içindir. Bir ürün, birçok kişi tarafından kullanılırsa, hesap birimi olarak işlev görür - diğer ürünlerin fiyatlarını belirlemek için kullanılır. Böyle bir dünyada, bir fincan kahve için ödenecek tutar kilogram cinsinden pirinçle ifade edilebilir.

Malların para kullanımı, karşılıklı ihtiyaçların eşleşme sorununu önler. Çünkü mal para aldığınızda, daha sonraki bir işlemde bunu kullanabilirsiniz.

Altın ve gümüş gibi değerli metaller en ünlü ticari paralar olabilir. Altın, her türlü medeniyette var olmuş ve para ile sanayi metal olarak kullanılmıştır. Bugün bile, altın sikkeler ve külçeler tipik bir değer saklama aracı olarak kabul edilmektedir. Yatırımcılar, daha sonra kullanmak için değerli metalleri biriktirirler. Altının değerli olmasının birçok nedeni vardır ve "Bitcoin bir değer saklama aracı mıdır?" başlıklı makalede daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Malların parası yok olmadı. Ancak, çoğunlukla başka tür para ile değiştirilmiştir.

Temsilci Para

Malların para olarak kullanılması, takas sisteminin bir ilerlemesi oldu, ancak özellikle kullanım kolaylığı açısından hala bazı eksiklikleri vardı. Cepte altın veya gümüş para bulundurup küçük işlemlerde kullanmak mümkün olsa da, bu tür bir mal para biçiminin ölçeklenebilirliği yoktu.

Bugün, madeni paralarla orta veya büyük alışveriş yapmanın nasıl bir şey olduğunu hayal edebiliyor musunuz? Başka bir açıdan bakarsak, 8000 Euro harcayarak birisinden Bitcoin satın almak istiyorsanız, yaklaşık 60 kilogramlık 0.1 Euro madeni parayı taşımanız gerekecek.

Malların para biriminden sonra ortaya çıkan temsilci para birimidir — malların para biriminden daha likit bir alternatif. Temsilci paralar, dünyanın farklı yerlerinde farklı zamanlarda ortaya çıkmıştır. Temel olarak, belirli bir miktar malın geri ödenmesi için kullanılabilecek makbuzları veren merkezi bir otoritedir.

Büyük miktarda gümüş taşımak zorunda değilsiniz, bunun yerine gümüşe sahip olduğunuzu kanıtlayan bir belgeye sahip olabilirsiniz. İstediğiniz zaman ihraç kurumuna gidip bu banknotları gerçek gümüş miktarıyla değiştirebilirsiniz. Ya da birine ödeme olarak verip onların kendileriyle bozdurmasını da sağlayabilirsiniz. Temelde, stablecoin'ler ile benzer bir prensiptir.

Özel sektör, temsilci para birimlerinin çıkarılmasıyla ilgiliydi. Ancak, daha büyük ölçeklerde bu, merkez bankaları tarafından gerçekleştirildi. Altın standardı, yani birçok hükümetin kabul ettiği, kendi para biriminin altın ile desteklendiği politika hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz. Bu sistem, bugünkü para sisteminden tamamen farklı gibi görünebilir, ancak bir yüzyıldan daha kısa bir süre içinde, bankalara kağıt paralar götürüp değerli metallere dönüştürebilirsiniz.

Ekonomik açıdan birkaç önemli avantaj bulunmaktadır. Altın standardı terimi, diğer alternatiflerden daha üstün olduğunu ifade eden bir terim olarak kalacak kadar önemlidir. İlk avantaj, paranın enflasyon nedeniyle kolayca değer kaybetmemesidir. Hükümetler tarafından basılan banknotlar, sahip olunan altın miktarını aşamaz - en azından teorik olarak. Ne yazık ki, bankaların kısmi rezerv politikası uygulaması durumunda, gerçek altın stoğundan daha fazla banknot basmak kolay (ve cazip) hale gelir.

Altın standardı, bireylerin altın külçelerini taşımalarına veya satın almak için altını bölmelerine gerek kalmadan altın işlemleri yapmalarını mümkün kılar.

Aslında, altın uluslararası alanda tanınmaktaydı. Ulusal ekonomi altın etrafında şekillenmişse, altın standardını benimseyen ülkeler kolayca ticaret yapabiliyordu.

Yasal Para

Temsilci para artık en yaygın para biçimi değil. Altın standardının kaldırılmasıyla, yeni bir küresel para - ürünlerden tamamen koparılmış bir para - doğdu.

Kısacası, yasal para, hükümet tarafından ihraç edilen paradır (yasal kelimesi Latince'den gelmektedir ve "emirle" anlamına gelir). Şu anda kullanılan dolar, Meksika pesosu, yen ve Hindistan rupisi yasal para örnekleridir.

Yasal para birimlerinin değeri, hükümet ve merkez bankalarının kararlarına büyük ölçüde bağlıdır. Özünde, yasal para birimi, hükümet kurumları böyle söylediği için değer taşıyan bir kağıt parçasıdır.

Dikkat çekici olan, son zamanlarda bir icat olarak görülse de, kağıt para biçimindeki yasal para biriminin aslında 11. yüzyılda Çin'de ortaya çıktığı, 17. yüzyılda Avrupa'da da denemeler yapıldığı ve sonrasında Amerika'da da yüzyıllar boyunca var olduğu.

Önceki bahsedilen paranın aksine, fiat para birimlerinin kıtlığı yoktur. Banknotlar, elde edilmesi kolay malzemelerden yapılmıştır ve büyümesi zaman alan tarım ürünleri veya madencilik gerektiren değerli metallerden farklıdır. Bu tür kısıtlamaların olmaması nedeniyle, federal rezerv sistemi gibi hükümet kurumları neredeyse ücretsiz olarak yeni para birimi oluşturabilir.

Bu, yasal paranın bir avantajı ve aynı zamanda bir dezavantajı olarak düşünülebilir. Yasal para sistemi destekçileri, hükümetlerin mali krizlere yanıt verme veya ekonomiyi yönetme yeteneği sayesinde esnekliklerinin arttığını savunuyor. Para piyasalarını ve faiz oranlarını kontrol ederek, hükümetler ülkenin mali sorunları üzerinde yüksek bir kontrol sahibi olurlar.

Ancak bunlar, yasal para birimi karşıtlarının bahsettiği konulardır. Devletin para politikalarının enflasyona yol açtığını ve yasal para birimi sahiplerinin servetini yavaş yavaş erittiğini iddia ederler. Kontrol edilmezse, belirli bir dönem boyunca şiddetli enflasyona (hiperenflasyon) yol açma potansiyeline sahiptir ve bu, esasen paranın tamamen değer kaybetmesine ve büyük ekonomik ve sosyal zararlara yol açabilir.

Kripto para nereden geldi?

Bitcoin, dijital para ve dijital altın olarak görülmektedir. Öte yandan, emtia paralarının birçok özelliğini (değiştirilebilirlik, bölünebilirlik, taşınabilirlik vb.) taklit ederek ideal bir değişim aracı haline gelmiştir.

Diğer yandan, değer saklama açısından kıymetli özellikleri nedeniyle giderek daha fazla değer kazanıyor. Bitcoin'i dijital altın olarak görenler, arzın daralması (daha doğru bir ifadeyle para sıkılaştırma) politikasının zamanla satın alma gücünü korumaya yardımcı olacağını düşünüyor. Bu, dolar gibi enflasyonist para birimleriyle keskin bir kontrast oluşturuyor ve doların, Federal Rezerv'in kararlarına bağlı olarak değer kaybetme olasılığı bulunmaktadır.

Yüzeyde, kripto paralar emtia parası kategorisine ait gibi görünmektedir. Onlar protokol dışında etki sağlamaz ve herhangi bir şeye dayanmamaktadır ya da devlet kurumları tarafından ihraç edilmemektedir. Kripto paraların değeri serbest piyasa tarafından belirlenmektedir.

Özet

Gördüğünüz gibi, paranın çeşitli şekilleri vardır. Çoğu insan, her ülkenin resmi para birimine alışkındır. Yine de, son zamanlarda parayla ilgili değişiklikler ve icatlar meydana gelmektedir. Bugün kullanılan ödeme uygulamaları, paranın alanındaki binlerce yıllık yeniliklerin bir sonucudur.

Kripto para, paranın bir sonraki bölümündeki umut verici bir deneydir. Bitcoin ve diğer kripto paralar yaygın olarak kabul edilirse, bunlar dijital ürünlerin gerçek ilk örneği olacaktır. Kripto paranın mevcut küresel yasal para biriminin üstünlüğünü alıp alamayacağı, zamanla anlaşılacaktır.