Teknoloji + Endüstri + Hukuk, zincir üzerinde uyumlu otomasyon altyapısını oluşturmak

Yazar: Zhang Feng

Blockchain teknolojisi, merkeziyetsizlik, değiştirilemezlik ve açık şeffaflık özellikleriyle küresel finans ve güven sistemlerini yeniden şekillendiriyor. Ancak, bu “izin gerektirmeyen” özgürlük, aynı zamanda düzenleme ve uyum açısından büyük zorluklar getiriyor. Kara para aklama, terörizm finansmanı, yaptırım uygulanan varlıkların işlemleri gibi riskler, adeta kılıcı asılı duran Damokles kılıcı gibi, tüm sektörün üzerinde asılı duruyor. Geleneksel dünyanın uyum çerçevesini blokzincirine entegre etmek, inovasyonu ve açıklığı boğmadan nasıl mümkün kılınabilir? Bu, blockchain’in ana akım haline gelmesinin anahtar sorusu haline geldi. Bu bağlamda “blokzincir üzerinde uyum” kavramı ortaya çıktı ve Chainlink ile Chainalysis gibi sektör devleriyle işbirliği yaparak, “programlanabilir uyum otomasyonu” çağının yeni bir dönemine doğru ilerliyor.

Birinci Bölüm: Blokzincir Üzerinde Uyum: “Sonradan Takip”tan “Sürekli Engelleme”ye Geçiş Paradigması

Blokzincir üzerinde uyum, kısaca, uyum kuralları ve mantıklarının kod şeklinde blokzincir işlemlerinin yaşam döngüsüne gömülmesi anlamına gelir. Bu sayede, işlemler gerçekleşmeden veya gerçekleşirken otomatik olarak uyum denetimi yapılabilir; sadece işlemin ardından adli takip değil, öncesinde ve sırasında aktif müdahale mümkün olur.

Geleneksel finans uyumu, KYC (Müşterini Tanı), AML (Kara Para Aklamayı Önleme) ve yaptırım listeleri taraması gibi merkezi kurumlara dayanır (ör. bankalar, ödeme şirketleri). Bu sistem, blokzincir dünyasında işe yaramaz hale gelir: adresler takma isimli, işlemler küresel ve anlık gerçekleşir; tek bir kapı bekçisi yoktur. Bu nedenle, başlangıçta blokzincir uyumu, Chainalysis, Elliptic gibi analiz şirketlerinin “sonradan” analiz araçlarına dayanıyordu; kolluk kuvvetleri ve borsalar, yasa dışı fonların akışını takip etmek için kullanıyordu. Bu, “sonradan önleme” çabasıdır.

Gerçek anlamda blokzincir uyumu ise, “önleyici” ve “sürekli engelleyici” olmayı amaçlar. Temel fikir, uyum mantığının akıllı sözleşmeler tarafından okunabilir ve yürütülebilir hale getirilmesidir. Örneğin, merkeziyetsiz finans protokolü, işlem öncesinde kullanıcının cüzdan adresinin bilinen yasa dışı adreslerle ilişkili olup olmadığını otomatik sorgulayabilir ve sonucu doğrultusunda işlemi onaylar veya reddeder. Bu, uyum denetimini yer değiştirmekle kalmaz, aynı zamanda manuel ve rapor odaklı süreçleri gerçek zamanlı, otomatik ve programlanabilir altyapıya dönüştürür.

İkinci Bölüm: Sektördeki Durum: Parçalanmış Çabalar ve Merkeziyetsizliğin Sınırları

Chainlink ve Chainalysis işbirliği öncesinde, sektör blokzincir uyumu konusunda parçalı ve dağınık girişimlerde bulunuyordu.

Merkezi borsaların kapı bekçiliği: En büyük uyum yükü, merkezi borsalar tarafından üstleniliyor. KYC ve AML kurallarını sıkı uygularlar, fiat ve kripto dünyası arasında köprü olurlar. Ancak, bu uyum sadece merkezi çitler içinde geçerlidir; varlıklar DeFi protokollerine geçtiğinde, kontrol azalır.

DeFi protokollerinin kendi kendine uyumu: Bazı protokoller, açık adres kara listeleri gibi basit araçlar kullanmaya çalışıyor. Ancak, bu yöntemler güncel değil, kapsamı sınırlı ve kaçınılabilir (ör. karıştırıcılar kullanmak). Ayrıca, protokol geliştiricileri uzman değil; küresel ve dinamik bir uyum veritabanını yönetmek pratik değil ve sorumluluk büyük.

Analiz araçlarının bağımsız kullanımı: Chainalysis API gibi araçlar güçlü veri sağlar, ancak projelerin bunları aktif çağırması ve merkezi sistemlere entegre etmesi gerekir. Bu da sorunlar doğurur: entegrasyon karmaşık ve standart değil; uyum mantığı merkezi sunuculara bağlı kalır, şeffaflık ve otomasyon eksik olur; ayrıca, tamamen merkezi olmayan protokollerde, bu API’leri çağıracak “bir otorite” yoktur.

Bu çabalar faydalı olsa da, standart, otomatik ve akıllı sözleşmelerle doğal entegre olabilen genel çözümler henüz gelişmedi. Blokzincir uyumu, elektrik şebekesi gibi altyapı olmalı; her DeFi uygulaması “tak ve kullan” yapabilmeli.

Üçüncü Bölüm: Blokzincir Üzerinde Otomatik Uyumu İnşa Etmek: Chainlink ve Chainalysis İşbirliği Örneği

Chainlink (öngörücü ağı) ve Chainalysis (blokzincir veri analizi lideri) işbirliği, yukarıdaki altyapıyı kurmayı amaçlıyor. Bu çözüm, Chainalysis’in dünya çapında uyum verilerini ve Chainlink’in blokzincirleri bağlama yeteneğini birleştiriyor.

Temel mimari: Veri kaynakları, iletim katmanı ve blokzincir arayüzleri

• Veri kaynağı: Chainalysis Orion: Chainalysis’in “Orion” aracı, yasa dışı faaliyetlerle ilişkili adresleri ve risk skorlarını içeren devasa bir veritabanı sunar. Bu veriler, hükümetler ve finans kurumlarıyla yıllardır çalışmanın ürünüdür; yaptırımlar, siber saldırılar, dolandırıcılık ve karanlık ağlar gibi kategorileri kapsar.

• İletim katmanı: Chainlink öngörücüleri: Chainlink’in merkeziyetsiz öngörücü ağı, Chainalysis verilerini, doğrulanabilir ve değiştirilemez biçimde, farklı blokzincirlerine (Ethereum, Polygon, Avalanche vb.) iletir.

• Blokzincir arayüzleri: Uyumu sağlayan veri akışları: Bu veriler, akıllı sözleşmelerin kolayca sorgulayabileceği “uyum durumu” veya “risk skor tablosu” şeklinde blokzincire aktarılır. Sürekli güncellenen, adreslerin risk durumunu gösteren bu veri seti, herhangi bir akıllı sözleşmenin fonksiyon çağrısı ile erişilebilir olur.

İş akışı örneği:

Bir DeFi protokolü olan Aave, bu uyum çözümünü entegre etmek isterse:

1. Entegrasyon: Aave’nin akıllı sözleşmeleri, güncellenerek, kullanıcı işlemlerinde Chainlink uyum sorgusunu çağıracak şekilde tasarlanır.

2. Kullanıcı işlemi: Alice, Aave’de 10 ETH yatırıp USDT ödünç almak istiyor.

3. Otomatik uyum kontrolü: İşlem, blokzincire eklenmeden önce, akıllı sözleşme Chainlink’e “Alice adresinin risk skoru nedir?” diye sorar.

4. Öngörücü yanıtı: Chainlink ağı, Chainalysis Orion’dan en güncel veriyi alır, imzalar ve blokzincire geri gönderir.

5. Koşullu yürütme: Akıllı sözleşme, alınan yanıtı değerlendirir. Eğer “düşük riskli” ise işlem devam eder; “yüksek riskli” ise, işlem iptal edilir ve kullanıcı bilgilendirilir. Bu, birkaç saniye içinde otomatik gerçekleşir.

Dört ve Beşinci Bölümler: Güvenlik, Uyumluluk ve Gelecek Vizyonu

Bu otomasyon, küresel uyum standartlarını karşılar:

• OFAC yaptırımlarına uygunluk: SDN listesine göre, protokol otomatik olarak yaptırım listesinde olan adreslerle işlem yapmaz.

• Dinamik risk takibi: Adresler zamanla riskli hale gelebilir; Chainalysis verileri sürekli güncellenir, böylece riskler gerçek zamanlı izlenir.

• Şeffaflık ve denetlenebilirlik: Tüm uyum kararları blokzincire kaydedilir; denetçiler ve düzenleyiciler, işlemlerin uyum kurallarına uygun olup olmadığını görebilir.

• Sorumluluk netliği: Geliştiriciler, bu altyapıyı entegre ederek, “makul önlemler” aldıklarını kanıtlar; yasal savunma güçlenir.

Altıncı Bölüm: Disiplinlerarası İşbirliği ve Gelecek Perspektifi

Bu karmaşık uyum otomasyonu, yalnızca teknik uzmanların değil, sektör ve hukuk alanındaki uzmanların da ortak çalışmasını gerektirir:

• Teknoloji uzmanları: Güvenilir, güvenli ve merkeziyetsiz öngörücü ağlar tasarlar; akıllı sözleşmelerin güvenliğini sağlar.

• Sektör uzmanları: Güncel risk verilerini ve uyum kurallarını belirler; düzenleyici gelişmeleri takip eder.

• Hukukçular: Bu sistemlerin yasal çerçevesini çizer; otomatik kararların hukuki geçerliliğini sağlar; yeni düzenleyici yaklaşımları şekillendirir.

Bu üç disiplin, sürekli geri bildirim ve gelişim döngüsü içinde çalışır. Hukukçular, teknik ve sektör uzmanlarına ihtiyaç duydukları yasal çerçeveyi sunar; sektör uzmanları, bu kuralları kodlara dönüştürür; teknik uzmanlar ise, bunları güvenli ve verimli sistemlere entegre eder.

Yedinci Bölüm: Hukukçuların Yeni Rolü: Kod ve Sistem Mimarı

Geleceğin blockchain uyum hukuku, hukukçuları yeni bir konuma getiriyor:

• Teknoloji okuryazarlığı: Hukukçular, akıllı sözleşmeler, öngörücüleri ve şifreleme temel kavramlarını anlamalıdır.

• Kuralların tasarımı: Hukuki ilkeleri, otomatik ve kesin kurallara dönüştürmek için aktif rol almalı.

• Dijital delil ve kanıt: Blokzincir üzerindeki işlemleri analiz ederek, olayların kanıtını toplamayı öğrenmeli.

• Çapraz disiplin iletişimi: Teknik ve hukuk ekipleri arasında köprü olmalı; anlaşmazlıkları çözmeli.

Chainlink ve Chainalysis işbirliği, blokzincir uyumunun pasif ve dışsal uygulamalardan, içselleşmiş ve endüstri standardı haline gelen altyapıya dönüşümünü simgeliyor. Artık uyum, maliyet ve risk değil, yeni nesil DeFi uygulamalarını güvenli ve yasal hale getiren temel bir hizmet olarak görülüyor.

Elbette, veri doğruluğu, gizlilik, merkeziyetsizlik ve küresel düzenleyici farklılıklar gibi zorluklar devam ediyor. Ancak, bu büyük dönüşümde, teknik, sektör ve hukuk uzmanlarının ortak çalışmasıyla, yeni bir dijital dünya yönetim kuralları inşa ediliyor. Bu süreçte, değişime ayak uydurabilen, sürekli öğrenen ve uyum sağlayan hukukçular, yeni kuralların ve düzenin şekillendirilmesinde kilit rol oynayacaklardır.